بۇ كرىزىس مەن ئۇنىۋېرسىتېتقا كىرگەن تۆتىنچى ھەپتىدە يۈز بەردى. ئاتا-ئانام بالىلىرىنىڭ يىراققا كېتىشىنى خالىمىغانلىقى ئۈچۈن، مەن ۋە باجىمىز ئۆيگە ئەڭ يېقىن ۋە ئەڭ ياخشى بولغان Old Dominion University دا ئوقۇدۇق. سەيشەنبە كۈنىدىن باشقا كۈندە بىز دائىم بىرلىكتە مەكتەپكە بارىدۇق، چۈنكى مەن سەككىزدىن بۇرۇن ئاناتوما لابوراتورىيەسىگە يېتىپ بېرىشىم كېرەك، ئەمما باجىمىز قاتناش چوققا سەۋىيەسىدە ۋاقىتنى ئىسراپ قىلىشنى خالىمايدۇ.
سەيشەنبە كۈنى ئەتىگەن ئادەتتىكىدەك، ئاناتوما دەرسى سائەت ئون يېرىمدا ئاخىرلاشقاندىن كېيىن مەن ئوقۇغۇچىلار پائالىيەت مەركىزىگە بارىمەن. چۈشتىن كېيىن مەن بوش بولىمەن، شۇڭا مۇنازىرە جەمئىيىتىدە مەشىق قىلىشنى پىلانلىدىم، مەن ئوقۇش باشلانغان تۇنجى ھەپتىدىن باشلاپ مۇنازىرە جەمئىيىتىگە قوشۇلغان، ئۆزۈمنى ئوتتۇرا مەكتەپتە قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىلەرنى ئۇنىۋېرسىتېتتا داۋاملاشتۇرالايمەن دەپ ئۈمىد قىلغان. مەن دەرۋازىغا قاراپ ماڭدىم، مۇنازىرە جەمئىيىتىنىڭ رەئىسى تىزلىكتە مېنىڭ ئالدىمغا كەلدى، مەن بىر نەرسە بولغانلىقىنى سەزدىم: “نېمە ئىش بولدى؟”
ئۇ ماڭىپ كىتىۋاتقاندا جاۋاب بەردى: “ئىككىنچى بىنامۇ يىقىلدى.” مەن ھېچ نەرسە چۈشەنمەي تۇرۇپ، تىياتىرخانىدا تېلېۋىزور ئەتراپىغا توپلانغان خەلقنى بايقىدىم، شۇنىڭ بىلەن بىرگە قاراپ باقماقچى بولدۇم. تېلېۋىزىيە ئىستانسىسى يەنىمۇ قايتا-قايتا يېڭىيورك سودا دۇنياسى جەنۇبىي ۋە شىمالىي مۇنارىنىڭ يىقىلىشىنى كۆرسىتىۋاتاتتى، ئېكراندا ئۇچقۇچىلارنىڭ بىنانىڭ بىرىگە سوقۇلۇشىنى قايتا-قايتا كۆرسىتىپ، ئىككى قوش مۇنارنىڭ قېتىم-قېتىم يىقىلىشىنى كۆرسىتىپ، قورقۇنچلۇق ھېس قىلغان مەن ئۆزۈمنى شۇ يەردە تۇرغاندەك ھېس قىلدىم!
شۇ ۋاقىتتا، ھەممە نەرسە تىنچلىشىپ قالغاندەك تۇيۇلدى. ئۇزۇن ئۆتمەي دادام تېلېفون قىلدى، ئۇ قىزغىن ھالدا: “نابى، سەن قەيەردە؟ سەن نىمە ئۈچۈن تېلېفونغا جاۋاب بەرمەيسەن؟!”
“دادا، مەن مەكتەپتە، ئاناتوما لابوراتورىيەسىدە تېلېفونغا جاۋاب بېرەلمەيمەن.”
“دەرىھال ئۆيگە قايت! باجىڭ سەن بىلەن بىرگەمۇ؟”
“ياق، ئۇ قانداق؟”
“ئۇمۇ تېلېفونغا جاۋاب بەرمەيدۇ، سەن تېز...
ئۇنى تاپ، سىلەر دەرھال ئۆيگە قايتىپ كېلىڭلار!"
مەن قانداق قىلىشنى بىلمەي قالدىم: "ئادا (دادا)، نېمە بولدى؟ نېمە ئۈچۈن دەرھال ئۆيگە قايتىشىمىز كېرەك؟"
ئاتايم ھەيران قالدى: "سەن بىلمەيسەنمۇ؟ تېررورلۇق ھۇجۇمى يۈز بەردى."
"بىلىمەن، ئەمما نېمە ئۈچۈن مەن تېزدىن ئۆيگە قايتىشىم كېرەك؟"
"نابى، ھەممە ئادەم مۇسۇلمانلارنى ئەيىبلىۋاتىدۇ، مەن بىرەيلەرنىڭ كونترولدىن چىقىپ، سەندىن ۋە باجىدىن ئۆچ ئالىشىدىن ئەنسىرەيمەن! سەن ئۇنى تاپقىلى كېرەك، ئۇنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشىڭ كېرەك، سىلەر تېزدىن ئۆيگە قايتىپ كېلىڭلار!"
"ئادا (دادا)، مەن…"
ئاتايم ۋاقىتنى ئىسراپ قىلماقچى ئەمەس: "نابى! سۆزۈمنى ئاڭلا! مەن باجىغا تېلېفون قىلىمەن، ھەر ۋاقىت تېلېفونغا دىققەت قىل." ئاتايم تېلېفوننى قويۇپ قويدى.
مەن ئەتراپقا نەزەر سالدىم، ئۇلار راستىنلا مېنىڭ دۈشمەنىممۇ؟ ئۇلار راستىنلا ماڭا زىيان يەتكۈزمەكچىمۇ؟ تېلېۋىزوردىكى قورقۇنچلۇق مۇھىت مېنى ئاستا-ئاستا قورقۇنچلۇق كۆرۈنۈشنىڭ بىر قىسمىغا ئايلاندۇردى. شۇڭا مەن تېزدىن ئۇ يەردىن چىقىپ، باجى بىلەن ئالاقىلىشىپ باقتىم.
مەن بىر نەپەس ئالدىم، ئۇ تېلېفونغا جاۋاب بەردى: "سەلام (رەھمەتلىك بولسۇن)!"
"باجى، چوڭ ئىش بولدى، سەن قەيەردە؟"
"بىلىمەن، مەن ھازىر ماشىنىدا ئۆيگە قايتىۋاتىمەن."
"ھازىرلا دادا سەن بىلەن ئالاقىلىشىپ باقتى، نېمە ئۈچۈن تېلېفونغا جاۋاب بەرمىدىڭ؟"
"شۇ ۋاقىتتا مەن بىر دۇكاندا تېلېۋىزور كۆرۈۋاتىمەن، بىر ساقچى مېنى بىر يانغا ئالدى، ئۇ مېنىڭ جىلباب كىيگەنلىكىمنى كۆرسىتىپ، تاشقى يەردە بىخەتەر ئەمەس دەپ ئېيتتى. ئۇ مېنى ماشىنىغا ئاپىرىپ قويۇشقا ياردەم بەردى، شۇڭا مەن تېزدىن ئۆيگە يېتىپ بارىمەن."
"راستتىنلا! ئۇ راستىنلا ياخشى ئادەم ئىكەن! ماشىنىنى ئېھتىيات قىلىپ ھەيدە، ئۆيگە كۆرۈشەيلى."
ئۇ كۈنى بىز تېلېۋىزورغا قاراپ تۇردۇق. ئاتايم بىر ھەپتە دەم ئېلىشنى تەشكىللىدى، ئۇ بىزگەمۇ شۇنداق قىلىشنى تەلەپ قىلدى. بىز پەقەت ئامېرىكا بايرىقى سېتىۋېلىش ئۈچۈن سىرتقا چىقتۇق.
Байрақ, вә у тездинла сетилип кәтти. Биз дөләт байриқини аптомобилға, һойлиға вә башқа көзгә көрүнәрлик җайларға тиктуқ, һәр қандақ әһвалға тәйяр болуш үчүн гаражда бир нәччә данисини сақлап қойдуқ. Биз һәммидинму, улар хәвәрләрдә немини аңлиған болмисун, бизниң бир-биримизгә дүшмән әмәслигимизни билишини үмид қилимиз.
Атам кичик ишни чоң қилмиди, бәлки Чөл Борини һәрикити мәзгилидә
1
бизниң аилимиздин бирси һуҗумға учриған: уларниң ичидә, сөйүмлүк һемишәм, чапан кийгәнлики үчүн, Нью-Йорк бензин бекитидә бензин қачилаштин баш тартқан; йәнә бир йирақ қериндишимиз сода тохтитиш мәйданида һуҗумға учрап, қарниға мушт йегән. Әмәлийәттә, 911 вәқәси йүз бәргәндин көп өтмәй, Old Dominion университети әтрапидики мәсчитму бузғунчилиққа учрап, һәммә деризилири синған. Мән мәсчитни әслигә кәлтүрүш үчүн пул сәрп қилған кишиләрни тонуймән, улар һәммиси җиддий ишләйдиған яхши кишиләр.
Бир нәччә күндин кейин, айропиланни қачурғучиларниң мусулман икәнлики ениқланди. Лекин улар қайси мәзһәпкә мәнсуп? Бу мениң тонушумдики Ислам әмәс!
Бир нәччә күндин кейин, айропиланни қачурғучиларниң мусулман икәнлики вә Америкаға Ислам намидин һуҗум қилғанлиқини елан қилди. Лекин улар қайси мәзһәпкә мәнсуп? Бу мениң тонушумдики Ислам әмәс! Мениң һәқиқәтәнму дуняниң бирәр йеридә мусулманларниң Аллаһ намидин һәр хил зораванлиқларни садир қилғанлиқини аңлиғанлиғим бар, бирақ бу ишлар маңа наһайити йирақ болғанлиқтин, мениң чүшәнчимдә бирәр бузғунчилиқ пәйда қилалмайтти
2
. Лекин 911 вәқәси бизгә биваситә мунасивәтлик болуп, маңа асманда чақмақ чеқиштәк тәсир қилди.
Кейинки бир нәччә һәптә давамида, телевизорлар вәһшийлик билән Дунйа сода мәркизи биналириниң өрүлүш көрүнүшлирини қайта-қайта көрситип, миңлиған гунаһсиз кишиләрниң һаятидин айрилғанлиқини көрдүм, вә бу ишларниң мениң Раббим намидин садир болғанлиқини көрүш маңа еғир кәлди.
ھۇجۇم قىلىش! مەن بۇنى كۆتۈرەلمەيمەن! مەن ئىمان ئېتىقادىمغا بولغان ھەقىقەتنى تەتقىق قىلىشنى داۋاملاشتۇرۇشۇم كېرەك، مەن ئېتىقادىم، يەنى «تىنچلىق ئىسلامى» بىلەن تېلېۋىزوردىكى «قورقۇنچلۇق ئىسلام» ئارىسىدىكى پەرقنى بىكار قىلىشقا تىرىشىشىم كېرەك.
ئۇ كۈندىن باشلاپ 12 يىل ئۆتكەندە، مەن ئىسلامنىڭ كۆرسىتىلگەنگە قارىغاندا تېخىمۇ مۇراكىپ ئىكەنلىكىنى بىلدىم. مەنچە زۆرۈر قارالماقچى بولغان نەرسە ئىسلامنىڭ تەرىپى، ئەگەر ئۇ پەقەت مۇسۇلمانلارنىڭ ئېتىقادىغا قارىتىلغان بولسا، ئۇنداقتا ئىسلام تىنچلىق ياكى قورقۇنچلۇق دىن بولۇشى مۇمكىن، بۇ مۇسۇلمانلارنىڭ قانداق تەلىم ئالغانلىقىغا باغلىق.
غەرب جەمئىيىتىدە، مۇسۇلمانلارغا «تىنچلىق ئىسلامى» تەلىم قىلىنىدۇ: مەن ۋە باجىغا ئوخشاش، غەرب مۇسۇلمانلىرى مۇھەممەدنىڭ پەقەت قوغدىنىش ئۈچۈن ئۇرۇش قىلغانلىقىنى، «قۇرئان»دىكى زوراۋانلىققا دائىر ئايەتلەرنىڭ بەلگىلىك، قوغدىنىش ھالىتىگە قارىتىلغانلىقىنى ئۆگىنىدۇ. «جىھاد» (Jihad)
ئاساسەن تىنچلىققا ئېرىشىش ئۈچۈن قىلىنغان تىرىشچانلىق، شەخسىنىڭ داخىل (ئىچكى) ۋە نەفسى (خۇسۇسىي ئىرادە) بىلەن كۈرەش قىلىشى دەپ تەرىپلىنىدۇ. غەرب مۇسۇلمانلىرىدىن دىنلىرى ھەققىدە سورالغاندا، ئۇلار چىن دىلدىن جاۋاب بېرىدۇ: ئىسلام تىنچلىق دىنى.
ئەمما شەرق مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئىسلام كۆرۈشى غەربكە قارىغاندا ئۇنداق يۇمشاق ئەمەس. ئۇلارغا ئۆگىتىلىدىغان نەرسە: ئىسلام باشقا بارلىق دىنى ۋە تۇرمۇش ئۇسۇلىدىن ئۈستۈن، ئاللائى تەرىپىدىن ئىسلامنىڭ پۈتۈن دۇنياغا تارقىلىشى ئارزۇ قىلىنىدۇ. شۇڭا ئۇلار كۆپىنچە «جىھاد»نى بەدەننى بېغىشلاپ دىن ئۈچۈن كۈرەش قىلىش دەپ تەرىپلىيدۇ. ئۇلارنىڭ دىنلىرى ھەققىدە سورالغاندا، شەرق مۇسۇلمانلىرى راستىنلا جاۋاب بېرىدۇ: ئىسلام ئاخىرىدا دۇنياغا ھۆكۈمران بولىدۇ.
شۇڭا بىز ئىمان ئېتىقادىغا ئاساسەن ئىسلامنى تەرىپلىگەن ۋاقىتتا، ئۇ تىنچلىق دىنى بولۇشىمۇ، بولماسلىقىمۇ مۇمكىن.
بىز ئەگەر ئىسلام دىنىنى ئەنئەنىۋى تەرىپ بويىچە — مۇھەممەدنىڭ تەلىماتلىرى ۋە ئەمەل قىلىش سىستېمىسى دەپ قارىساق، جاۋاب ئېنىق بولمايدۇ. ئەڭ بۇرۇنقى تارىخىي خاتىرلەردە، مۇھەممەد بىر قانچە قېتىم ھۇجۇم قىلىش خەرىكەتلىرىنى باشلىغان ۋە زوراۋانلىق ئارقىلىق مەقسىتىگە يەتكەن. ئۇ "جىھاد"نى روھىي ۋە كۈچ ئىشلىتىش جەھەتتە قوللانغان، ئەمما "كۈچ ئىشلىتىش جىھادى" (مۇقەددەس ئۇرۇش) مۇھەممەد ئالاھىدە تەكىتلىگەن بۆلەك. "تىنچلىق ئىسلامى" ئەمەل قىلىش مۇھەممەدنىڭ تەلىماتلىرىغا كېيىنكى (ئادەتتە غەربلىك) تەبىرگە باغلىق؛ ئەكسىچە، ئىسلام دىنىنىڭ زوراۋان تەبىرى بولسا ئەنئەنىۋى مەزھەب ۋە تارىختا چوڭقۇر تامىر تارتقان.
شەرق ۋە غەربتىكى مۇسۇلمانلار ئادەتتىكى ئادەملەرگە ئوخشاش، ئۇلار ئادەتتە ئۆزلىرىگە ئۆگىتىلگەن مەزمۇنلارغىلا ئىشەنەيدۇ. تەرەخقىي قىلغان كىشلەر تارىخىي ۋەقەلەرنى تەنقىدىي تەكشۈرمەيدۇ، دېگەن بىلەن "تەرەخقىي قىلغان"لارمۇ "بىلىم نازارىيىسى" دەرسىدە قىلغىنىمغا ئوخشاش قىلىدۇ: ئۆزۈم ئىشەنگەن نەرسىلەرنى قوغداشقا تىرىشىپ، قارشى تەرەپكە كۆرسىتىلگەن دەلىللەرنى ئاستىراق ياكى پەسەيتىپ قويۇشقا ئۇندىلىدۇ. بۇ چۈشەنەرلىك، چۈنكى چوڭقۇر تامىر تارتقان ئىماننى ئۆزگەرتىش ھەقىقەتەن قىيىن!
مەنمۇ شۇنداق، ئىچكى دۇنيامدا ئىسلام دىنىنىڭ ھەقىقىي مەنىسىنى بىلىشنى خالايمەن، ئەمما پەقەت تەكشۈرۈش بىلەنلا بالىلىقتىن بويۇمغا سىڭگەن ئىماننى سىناپ باقمىدىم، ئۇنداقلا بولمىغان ھەقىقەتلەرنى يۈزلىنىشتىن قېچىشىم مۇمكىن. مەن ياردەمگە موھتاج — قاراڭغۇچىلىقتىن قۇتۇلۇش ۋە ئاجىز دەلىللەرنى قايتا-قايتا تەنقىد قىلىش، ئۇلارنى يۈزلىنىشتىن قېچىشقا بولمىغانغا قەدەر.
مەن بىر دوستقا موھتاج، بىر ئەقىللىق، ئۆز قارىشىدا چىڭ تۇرغان، ئويلاشچان، مەن بىلەن مۇنازىرە قىلىشقا جۈرئەت قىلغان مۇسۇلمان ئەمەس دوستقا. ئەلۋەتتە ئۇ جاپاكەش ۋە قەتىي بولىشى كېرەك، ۋە چۈشەنچەسىنى...
ھەقىرلىك روھى بىلەن ماڭا مۇئامىلە قىلىشقا تىگىشلىك، مەن ئۇنى قەدىرلەش ۋە ئىشەنگەن بولۇشۇم كېرەك، ئۇ بىلەن يۈرەك سۆزى قىلىشقا تەييار بولۇشۇم كېرەك.
مەن ھازىرچە ھىس قىلمايمەن، لېكىن ئاللاھ تاقالىنىڭ ئالدىنلا تەقدىر قىلىپ قويغانلىقى، مەن ھاياتىمنى تامامەن ئۆزگەرتىدىغان بىر يولغا چىقىپ بولغانلىقىمنى بىلدىم.
كېيىنكى باب >